IJzertekort: hoe herken je dat?

Niet vooruit te branden. Een kort lontje. Vlekken voor je ogen. Het zouden zomaar de symptomen kunnen zijn van bloedarmoede door ijzertekort. Vrouwen hebben daar vaker last van dan mannen. Bijvoorbeeld door een te hevige menstruatie.

Wat is ijzertekort?

Zoals het woord al doet vermoeden, is er bij bloedarmoede (anemie) sprake van een tekort. Geen tekort aan bloed zoals je misschien zou denken, maar een tekort aan hemoglobine (Hb). Dit eiwit in de rode bloedcellen regelt het zuurstoftransport vanuit de longen naar de lichaamscellen. En ja, zo’n tekort merk je. Vergelijk het met een sprintje trekken en buiten adem raken. Van bloedarmoede raakt je conditie in een neerwaartse spiraal.

Vermoeidheid is het belangrijkste symptoom. Prikkelbaarheid en duizeligheid (het gevoel hebben dat je flauw valt) kunnen ook voorkomen. Net als stemmingswisselingen, oorsuizen, hartkloppingen, overmatig transpireren, een bleke teint hebben, vlekken of sterretjes zien en kortademigheid. Het zijn allemaal klachten waaraan je een te laag Hb-gehalte zou kunnen herkennen; klachten die van invloed zijn op het dagelijks leven. Sociale afspraken of sportactiviteiten moeten afzeggen en werkverzuim liggen op de loer. Je weerstand vermindert als je Hb-gehalte te laag is; bloedarmoede maakt je daardoor vatbaarder voor ziektes.

Hoe ontstaat het?

IJzer is een belangrijke bouwsteen van Hb, samen met foliumzuur en Vitamine B12. De meest voorkomende oorzaak van bloedarmoede is dan ook: ijzertekort. Bloedarmoede door ijzertekort ontstaat in de meeste gevallen door te veel bloedverlies. Dat hoeft niet per se een hevige of te langdurige menstruatie te zijn, maar kan ook het gevolg zijn van een ongeluk, operatie, miskraam of bevalling.

Er kunnen ook andere oorzaken zijn. Soms krijg je te weinig ijzer via je voeding binnen – bijvoorbeeld als je een streng dieet volgt of als er te veel junkfood op het menu staat. In sommige levensfases heb je meer ijzer nodig dan in andere – bijvoorbeeld als je zwanger bent. Ook sommige maag- en darmaandoeningen, zoals coeliakie of de ziekte van Crohn, kunnen ijzertekort in de hand werken.

Vrouwen hebben er vaker last van mannen

Wie het rijtje mogelijke oorzaken bestudeert, ontdekt waarschijnlijk al snel dat een aantal oorzaken van bloedarmoede door ijzertekort vrouwspecifiek zijn. Omdat ze hebben te maken met de voortplantingscyclus. Dus ja, vrouwen hebben er vaker last van dan mannen. Voor mannen en vouwen gelden dan ook andere waarden. Bij mannen is sprake van bloedarmoede als het Hb-gehalte lager is dan 8,5 mmol/l, bij vrouwen is dit 7,5 mmol/l. Voor zwangere vrouwen en kinderen gelden weer andere waarden.

Bij vrouwen geldt hevig menstrueel bloedverlies (HMB) als de belangrijkste oorzaak van bloedarmoede door ijzertekort. Daarom staat vermoeidheid in het rijtje symptomen bij HMB. Niet iedereen met HMB (ook wel menorragie genoemd) krijgt last van bloedarmoede door ijzertekort. Maar uit ervaringsverhalen van vrouwen met HMB blijkt dat de Hb-waarde dramatisch laag kan zijn, terwijl vrouwen toch blijven doorlopen met het idee ‘dat hoort er nu eenmaal bij.’

Wat kun je zelf doen aan ijzertekort?

Karakteristiek voor een tekort is dat je dit in principe kunt aanvullen. Met supplementen en medicatie (de zogenaamde ‘ijzerpillen’), maar ook door voeding. IJzerrijke voedingsproducten zijn bijvoorbeeld vlees, peulvruchten, groente (andijvie, broccoli, courgette, doperwten), noten, brood, vissoorten (haring, sardines, mosselen) en gedroogd fruit (abrikozen en vijgen). Als je je Hb-gehalte een boost wilt geven, is het handig om wat extra vitamine C te nemen; de darmen kunnen het ijzer dan beter opnemen.

Bloedarmoede door HMB? Naar de dokter ermee!

Niet iedereen die hevig menstrueert, krijgt automatisch last van ijzertekort. Maar als je elke maand opnieuw wordt gevloerd door je menstruatie, dan is het tijd om aan de noodrem te trekken en een structurele oplossing te zoeken voor je probleem. Anders blijft het dweilen met de kraan open.

Hevig menstrueel bloedverlies (HMB) is een medisch erkende aandoening waarvoor meerdere behandelopties zijn. Denk dus vooral niet dat je met menstruatieproblemen moet leren leven – of dat het normaal is om je agenda rond je menstruatiecyclus te plannen – maar ga naar de huisarts.

Menstruatieproblemen zijn een subjectief iets, dus bereid je voor op dit gesprek door je zelf alvast in de verschillende behandelopties te verdiepen én door je klachten goed in kaart te brengen. Houd daarom voor het consult bij de huisarts of gynaecoloog een menstruatiedagboek of menstruatiescorekaart bij.

Bronnen:

thuisarts.nl [Internet]. Nederland: Thuisarts.nl; C2021 [bezocht op 22-6-2021]. Beschikbaar via: https://www.thuisarts.nl/bloedarmoede/.

WEB-01335-NLD-NL Rev. 001