Menstruatie zonder ovulatie: kan dat?

Als de puberteit begint, herbergen je eierstokken zo’n 300.000 tot 400.000 eicellen. Dat zijn er aanzienlijk minder dan bij je geboorte, toen waren het er nog ongeveer één miljoen (1). Maar de voorraad is nog altijd ruim genoeg voor de 450 tot 500 keer die je gemiddeld in je leven menstrueert. Want aan elke menstruatie gaat een ovulatie vooraf, toch?

Ovulatie – menstruatie: hoe zit het ook alweer? 

Dag één van de menstruatie is ook dag één van een nieuwe menstruatiecyclus. Halverwege die cyclus – rond dag 14 – is het tijd voor de ovulatie ofwel eisprong. Een van de eicellen daalt via een van de eierstokken af naar de baarmoeder. Rond dag 25 van de cyclus weet het lichaam of er sprake is van zwangerschap. Is dat niet het geval, dan stoot de baarmoeder de onbevruchte eicel en het opgebouwde baarmoederslijmvlies af en begint het hele verhaal weer van voren af aan.

Dat wil zeggen: uitzonderingen bevestigen de regel. Soms kun je ook vaginaal bloedverlies hebben zonder dat er een eisprong aan vooraf gaat. Zo’n ‘eisprongloze menstruatie’ kan zich op allerlei momenten van de cyclus voordoen en kan ook behoorlijk hevig zijn. Vooral in het begin van je menstruele loopbaan en in de premenopauze kun je er mee te maken krijgen. Veranderingen in de hormoonhuishouding – en dan met name een drastische daling van de oestrogeenproductie – zijn namelijk een belangrijke oorzaak.

Te weinig oestrogeen

Eén van de functies van oestrogeen is dat het de eisprong stimuleert. In samenwerking met het andere vrouwelijke geslachtshormoon (progesteron) zorgt het er ook voor dat het baarmoederslijmvlies zich verdikt, zodat er een bevruchte eicel kan innestelen. Soms is de hoeveelheid oestrogeen nét niet genoeg om een eisprong te bewerkstelligen.

Als de oestrogeenproductie daalt voordat het tot een eisprong komt, wordt het afgestoten. Of er nu wel of geen eisprong was. Als er geen eisprong is, wordt ook geen progesteron aangemaakt. Je lijf krijgt dan domweg geen seintje dat de juiste dikte is bereikt. Het baarmoederslijmvlies blijft zich opbouwen en wordt te dik om nog vast te houden. Ook een tekort aan progesteron kan dus onbedoeld hevig vaginaal bloedverlies tot gevolg hebben.

Een eisprongloze menstruatie is geen échte menstruatie

In de strikte zin van het woord is vaginaal bloedverlies zonder eisprong natuurlijk geen menstruatie. Het is een doorbraakbloeding of tussenbloeding. Pseudo-menstruatie of semi-menstruatie zijn termen die je ook wel hoort. In vaktermen heet het een anovulatoire bloeding. Het verschil tussen een anovulatoire menstruatie en een gewone menstruatie is lang niet altijd duidelijk.

Heel erg vruchtbaar? 

Onbalans in de hormoonhuishouding kan allerlei oorzaken hebben. Denk aan extreem overgewicht (obesitas), ondergewicht (anorexia), stress of te intensief sporten. Een stoornis waarbij de eierstokken minder goed werken, zoals het polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS), kan leiden tot anovulatoire bloedingen (2). Doorbraakbloedingen zijn een veelvoorkomend verschijnsel voor vrouwen die de anticonceptiepil slikken zonder een stopweek in te lassen.

In de puberteit – als de hormoonhuishouding nog niet helemaal naar behoren werkt – zijn langdurige en hevige ‘eisprongloze menstruaties’ een veel voorkomend verschijnsel (3). In de premenopauze zijn hevige menstruatie en tussentijds bloedverlies voor 20% van de vrouwen zelfs standaard (4). Daardoor kan het lijken alsof je nog volop in je vruchtbare fase zit. Je lichaam blijft zich maar klaarmaken voor een nieuwe zwangerschapskans. Maar eigenlijk is dit een teken dat de laatste eisprong in aantocht is.

Is endometriumablatie een oplossing?

Heb jij het gevoel dat jouw menstruaties heviger zijn dan zou moeten, om welke reden dan ook? Ga dan naar de huisarts om de behandelopties te bespreken. Die zijn er namelijk. Zeker als je in de premenopauze bent en geen kinderwens meer hebt.

Verwijdering van de bovenste laag van het baarmoederslijmvlies (endometriumablatie) voorkomt dat telkens een nieuwe, te dikke laag baarmoederslijmvlies wordt opgebouwd. Gevolg: minder hevige menstruaties of zelfs helemaal geen menstrueel bloedverlies meer, terwijl de hormoonhuishouding hetzelfde blijft. Dat laatste is belangrijk omdat een vervroegde overgang onnodige gezondheidsrisico’s kan geven.

Bronnen:

(1) Rozenbroek, J., & Teunis,  J. (2016). De overgang: het no-nonsense handbook, P. 20. Atlas Contact.
(2, 3) Meijer, L. J., Bruinsma,  A. C., Pameijer, A. S., Hehenkamp, W. J., Janssen, C. A., Burgers, J. S., . . .  Vries, C. (2014). NHG-Standaard Vaginaal bloedverlies (derde herziening).  Huisarts Wet, 57, 406-14.
(4) Cooper, J., Gimpelson, R.,  Laberge, P., Galen, D., Garza-Leal, J. G., Scott, J., . . . Liu, J. (2002). A  randomized, multicenter trial of safety and efficacy of the NovaSure system in  the treatment of menorrhagia. JOURNAL OF THE AMERICAN ASSOCIATION OF  GYNECOLOGIC LAPAROSCOPISTS, 9, 418-428. doi:10.1016/S1074-3804(05)60513-0.