Onregelmatig ongesteld
- Bij een regelmatige cyclus is een vrouw elke drie tot vijf weken ongesteld. Bij een onregelmatige cyclus zit er minder dan drie weken of meer dan vijf weken tussen twee menstruaties.
- De overgang kan een oorzaak zijn voor een onregelmatige menstruatie; door de hormoonveranderingen ‘verdwijnt’ de cyclus langzaam.
- Andere oorzaken kunnen bijvoorbeeld zijn: een vleesboom (myoom), endometriose, PCOS, poliepen, hormonale anticonceptie of een chlamydia-infectie. Vaak is er geen specifieke oorzaak aan te wijzen.
- Afhankelijk van de oorzaak en de ernst van het bloeden wordt er een behandeling gekozen. Dit kan bijvoorbeeld hormoontherapie zijn, maar ook het verwijderen van het baarmoederslijmvlies (bijvoorbeeld met NovaSure), vleesbomen/poliepen (bijvoorbeeld met MyoSure) of de baarmoeder (hysterectomie).
Wat is een regelmatige cyclus?
Om vast te stellen wanneer je een onregelmatige cyclus hebt is het van belang eerst het tegenovergestelde te bekijken: een regelmatige cyclus. Voor elke vrouw verschilt het, maar in de regel ben je regelmatig ongesteld als je elke drie tot vijf weken een menstruatie hebt. Dit kun je berekenen door vanaf de eerste dag van je menstruatie tot de eerste dag van de volgende menstruatie te tellen. Vaak wordt er gedacht dat een regelmatige cyclus 28-30 dagen moet duren, maar slechts 30% van de vrouwen heeft zo’n cyclus 5. Bij onregelmatig bloedverlies volgt het bloeden dus niet meer de ‘normale’ cyclus en zijn de menstruaties niet meer als dusdanig herkenbaar.
Het gaat er vooral om dat je geen grote ‘gaten’ hebt tussen elke menstruatie; bij meer dan vijf weken (maar minder dan zes maanden) tussen elke menstruatie spreken we van oligomenorroe 76. Menstruaties kunnen elkaar juist ook te snel opvolgen, bijvoorbeeld dat er maar twee weken tussen elke menstruatie zit. Beide vormen van een onregelmatige menstruatie gaan vaak gepaard met hevig bloedverlies.
Een veranderend patroon van bloedverlies is niet per se slecht; door hormoonschommelingen kan de cyclus door het leven heen variëren. Maar er kan ook een serieuzere oorzaak achter zitten die verholpen kan, en soms moet, worden. Bovendien kan een onregelmatige cyclus ook heel vervelend zijn in het dagelijks leven, zeker in combinatie met veel bloedverlies.
Oorzaken onregelmatige menstruatie
Vaak is er geen specifieke oorzaak aan te wijzen; hormoonschommelingen kunnen op elk moment in je leven voorkomen door allerlei factoren. Denk bijvoorbeeld aan stress. Vaak wordt je cyclus vanzelf weer regelmatig. Maar het kan ook zo zijn dat er een aandoening achter de onregelmatige menstruatie zit of dat het door medicijngebruik wordt veroorzaakt.
Enkele veelvoorkomende oorzaken zijn:
De overgang
De meest voorkomende oorzaak voor een onregelmatige cyclus zijn hormoonschommelingen. Dit komt vooral voor als je richting de overgang gaat en dus de premenopauze ingaat. De overgang is een natuurlijke fase waarin de eierstokken ophouden met het produceren van het vrouwelijk hormoon oestrogeen. Dit gebeurt geleidelijk en duurt gemiddeld zo’n 4 tot 6 jaar 91. Doorgaans begint de overgang na het 40e levensjaar.
Naast de overgang kan een vrouw het overigens ook juist in de puberteit ervaren, na de eerste menstruatie.
Vleesboom (myomen)
Vleesbomen zijn ronde gezwellen van spier- en bindweefsel, gelukkig bijna altijd goedaardig. Ze kunnen heel erg verschillen in grootte; van een fruitpitje tot een grapefruit. Een vleesboom kan naast een onregelmatige menstruatie ook voor andere klachten zorgen, zoals menstruatiepijn, een hevige menstruatie en druk op de blaas 8. Vleesbomen kunnen met een MyoSure-behandeling vaak makkelijk verwijderd worden. Heel soms is er een hysterectomie (baarmoederverwijdering) nodig.
Poliepen in de baarmoeder
Poliepen lijken veel op vleesbomen, maar vaak zijn ze wat kleiner en hebben ze een iets andere structuur. Ze kunnen zich zowel in de baarmoeder zelf bevinden als in de baarmoederhals. Deze (goedaardige) slijmvliesgezwellen geven vooral hevig bloedverlies als klacht, niet alleen tijdens de menstruatie maar dus ook tussen menstruaties door.
Anticonceptie
Met hormoontherapie, of anticonceptie, bedoelen we bijvoorbeeld de pil, de hormoonspiraal en het implantatiestaafje. Onregelmatig bloedverlies komt in deze gevallen vooral voor tijdens de eerste drie maanden van het gebruik van een anticonceptiva 5. Je lichaam moet dan nog wennen aan het effect van de synthetische hormonen. Hetzelfde kan overigens ook gebeuren als je stopt met hormoontherapie. Dan moet je als het ware eerst ‘afkicken’ voordat je je regelmatige cyclus terugkrijgt.
PCOS
PCOS (polycysteus ovarium syndroom) komt voor bij ongeveer 6% van de vrouwen in Nederland 76 en zorgt voor een disbalans tussen mannelijke en vrouwelijke hormonen. Want ja, vrouwen hebben dus ook testosteron! Door deze disbalans kunnen de eiblaasjes zich niet voldoende ontwikkelen in de eierstokken en vindt er vaak geen ovulatie plaats; dit zorgt voor problemen met vruchtbaarheid 10. Maar PCOS kan ook voor een onregelmatige cyclus zorgen, voor overbeharing, acne en het geheel uitblijven van de menstruatie.
Endometriose of adenomyose
Naar schatting heeft 1 op de 10 vrouwen endometriose 9. Bij deze aandoening groeit er weefsel dat op baarmoederslijmvlies lijkt buiten de baarmoederholte, bijvoorbeeld op organen. Dit endometrioseweefsel reageert op de hormonale cyclus en wordt dus ook afgebroken, alleen kan het daarna niet via de vagina worden afgevoerd zoals het baarmoederslijmvlies. Hierdoor ontstaan allerlei problemen, waaronder pijn, een onregelmatige cyclus en hevig bloedverlies.
Adenomyose lijkt heel erg op endometriose; het verschil is dat het bij adenomyose wel om echt baarmoederslijmvlies gaat, wat zich in de spierwand van de baarmoeder bevindt. Deze aandoening geeft vaak dezelfde soort klachten als bij endometriose.
Chlamydia (en als gevolg PID)
Chlamydia is een soa en kun je oplopen door onbeschermd seksueel contact met een ander. Deze soa veroorzaakt een infectie, wat voor sporadisch bloedverlies kan zorgen. Ook tijdens of na het vrijen kan het een bloeding veroorzaken.
PID, ‘pelvic inflammatory disease’, is een ontsteking aan het kleine bekken en vaak het gevolg van een chlamydia-infectie. PID kan ook bloedverlies veroorzaken, maar zorgt meestal vooral voor pijn 77.
Baarmoederhalskanker
Gynaecologische kanker kan (onregelmatig) bloedverlies veroorzaken. Baarmoederhalskanker wordt meestal veroorzaakt door HPV. Gelukkig ruimt het lichaam de HPV vaak zelf weer op, maar soms ontwikkelt het virus zich in afwijkende cellen in de baarmoederhals 12. Dit wordt vaak vastgesteld met een uitstrijkje.
Tamoxifengebruik
Tamoxifen is een medicijn dat ingezet wordt bij de behandeling van borstkanker. Het blokkeert hormonen, waardoor de groei van een tumor vertraagt of stopt. Als bijwerking is bekend dat het de menstruatiecyclus kan verstoren of andere menstruatieklachten kan opleveren 81.
Wanneer naar de dokter met onregelmatig bloedverlies?
Het is natuurlijk ronduit irritant als je niet cyclus niet regelmatig is en je dus niet precies weet wanneer je gaat vloeien. Dit kan een belemmering vormen in je dagelijks leven, waardoor je sommige dingen misschien niet meer doet (sporten, sociale afspraken, werk).
Daarnaast kan er dus ook een serieuze aandoening achter zitten die alleen maar erger wordt als het onbehandeld blijft. Ook als de veroorzaker iets onschuldigs is, zoals de overgang, zijn er soms hulpmiddelen die gebruikt kunnen worden om klachten wat te verlichten.
Als je last hebt van onregelmatig bloedverlies is het dus altijd verstandig een afspraak met je huisarts te maken, zeker als je er al langere tijd last van hebt of als je er pijn bij krijgt. Wat er aan je onregelmatige cyclus gedaan kan worden, hangt af van wat het veroorzaakt.
Voordat je naar de huisarts gaat is het een goed idee om een menstruatiescorekaart of menstruatiedagboek bij te houden. Tegenwoordig zijn er veel apps die het voor je bijhouden, maar hier vind je een versie die je uit kunt printen.
Mogelijke behandelingen
De huisarts of gynaecoloog zal eerst gaan onderzoeken waar het onregelmatige bloedverlies vandaan komt.
Ben je bijvoorbeeld net aan de hormonale anticonceptie? Dan is de kans groot dat het daar vandaan komt en wordt er vaak eerst even een paar maanden afgewacht. Als er na zo’n drie maanden nog steeds geen regelmatige cyclus is, dan zal de arts verder onderzoek uitvoeren. Of wijst alle informatie erop dat je in de overgang bent? Dan is de conclusie ook vaak snel getrokken, al zal de arts dan alsnog vaak vervolgonderzoek uit willen voeren om andere zaken uit te sluiten.
Als het niet meteen duidelijk is wat de oorzaak kan zijn, wordt er vaak overgegaan op een uitstrijkje, een chlamydiatest of een vaginale echo. Met dit soort tests kunnen veel oorzaken uitgesloten, of juist bevestigd, worden.
Enkele van de beschikbare behandelmethoden zijn:
Combinatiepil
Het lijkt tegenstrijdig omdat hormonale anticonceptie juist ook een onregelmatige cyclus kan veroorzaken in het begin. Maar als er geen oorzaak voor de onregelmatige bloedingen gevonden wordt, is dit vaak één van de eerste opties die geadviseerd wordt 5. De combinatiepil zorgt er namelijk voor dat er een ‘nep’ cyclus ontstaat, waarbij het lichaam eigenlijk gedwongen wordt een regelmatige cyclus aan te nemen.
NovaSure
Mocht je geen hormonen willen slikken, dan is de NovaSure-behandeling wellicht een optie als er geen specifieke oorzaak gevonden wordt. Bij NovaSure wordt er via de vagina een waaier van gaas ingebracht, die middels radiofrequentie-energie het baarmoederslijmvlies verwijderd. De ingreep duurt niet lang en ook het herstel is snel te noemen. En na de ingreep vermindert het bloedverlies aanzienlijk of stopt het helemaal 32. Na de ingreep is kinderen krijgen niet meer mogelijk.
MyoSure
MyoSure is een behandeling die vooral wordt ingezet als de oorzaak vleesbomen (myomen) of poliepen blijken te zijn. Bij deze ingreep wordt een myoom of poliep weggehapt met een instrument. Ook dit is een relatief snelle ingreep, afhankelijk van hoe groot de vleesboom of poliep is. Als het myoom ín de baarmoederwand zit wordt er overigens vaak gekozen voor embolisatie; hierbij worden de bloedvaten naar het myoom gedicht.
Dilatatie en curettage
Deze behandelmethode is wat ouderwetser, maar wordt vooral aangeraden bij vrouwen die een zeer dik baarmoederslijmvlies hebben of bij vrouwen die een hormoonbehandeling bij borstkanker hebben gehad (tamoxifen). Bij dilatatie en curettage wordt de bovenste laag van het baarmoederslijmvlies verwijderd, met een laser of een speciaal ‘lepeltje’ (curette). De ingreep wordt vaak onder volledige narcose uitgevoerd.
Baarmoederverwijdering (hysterectomie)
Een hysterectomie is het zwaarste van alle mogelijke ingrepen, maar helaas onvermijdelijk in sommige gevallen van endometriose, tumoren, afwijkende cellen in de baarmoeder of hevig bloedverlies waarbij niets anders werkt 5. Soms wordt alleen de baarmoeder weggehaald, soms ook de eileiders en/of eierstokken. De ingreep is niet zonder risico’s en na de ingreep kom je eigenlijk direct in de overgang.
Vraag altijd aan je arts welke behandelmethoden allemaal beschikbaar zijn en beslis samen welke het meest geschikt is voor jou!
