Bloedarmoede door ijzertekort

Samengevat:
  • Bij bloedarmoede (anemie) bevat je bloed te weinig gezonde rode bloedcellen (en dus ook te weinig hemoglobine). Dit zorgt voor problemen bij het zuurstoftransport in je lichaam.
  • Symptomen van bloedarmoede kunnen o.a. zijn: vermoeidheid, zwakte, duizeligheid, kortademigheid en bleekheid van gezicht, ogen en slijmvliezen.
  • Bloedarmoede bij vrouwen komt het vaakst door hevig bloedverlies tijdens de menstruatie; dit veroorzaakt ijzertekort.
  • IJzertekort wordt vaak behandeld met ijzertabletten. Een andere optie is een behandeling om het vaginale bloedverlies te verminderen of stoppen. Voorbeelden hiervan zijn hormoontherapie, NovaSure en MyoSure.
Hevigbloedverlies

Wat is bloedarmoede (anemie)?

Bloedarmoede, in de medische wereld ‘anemie’ genoemd, wordt gekenmerkt door te weinig gezonde rode bloedcellen in je bloed. Rode bloedcellen (erytrocyten) zorgen voor het transport van zuurstof in je lichaam. Door een verminderd gehalte zuurstof in je bloed kunnen allerlei klachten ontstaan.

Vaak valt ook de term hemoglobine als het over bloedarmoede gaat. Hemoglobine (Hb) is het ijzerhoudende eiwit dat een belangrijk onderdeel is van rode bloedcellen. Door de hemoglobine kan zo’n rode bloedcel zuurstof aan zich binden en vervoeren. Het hangt dus ook van de aanmaak van hemoglobine af of je genoeg gezonde rode bloedcellen hebt. De aanmaak van hemoglobine is afhankelijk van voldoende ijzer, vitamine B12 en foliumzuur. Een tekort van één van deze voedingsstoffen kan dus bloedarmoede veroorzaken.

Het Hb wordt gemeten middels bloedonderzoek om vast te stellen of je bloedarmoede hebt of niet. De volgende Hb waarde voor vrouwen wordt aangehouden als ondergrens:

  • Vrouwen hebben bloedarmoede als het Hb lager is dan 7,5 mmol/l 92.
    • Voor zwangere vrouwen geldt er een andere waarde.

Vrouwen hebben veel meer kans op bloedarmoede dan mannen; bij vrouwen wordt anemie vier keer vaker vastgesteld dan bij mannen 92. Vooral in de leeftijdsgroep 15-50 jaar is er een groot verschil te zien. Dit valt te verklaren doordat vrouwen dan in de vruchtbare leeftijdsfase zitten; ze menstrueren of zijn zwanger, wat beiden oorzaken kunnen zijn van bloedarmoede door ijzertekort.

Symptomen & oorzaken bloedarmoede

Bij bloedarmoede zijn de symptomen vaak algemeen, wat het lastiger maakt om het bij jezelf te herkennen. Bloedarmoede kan zich ook heel geleidelijk ontwikkelen, waardoor het lichaam zich aanpast en er eigenlijk weinig klachten zijn.

In de algemeenheid geldt dat je last kunt hebben van de volgende klachten:

  • Vermoeidheid;
  • Zwak voelen;
  • Duizeligheid (zwart voor de ogen);
  • Hartkloppingen;
  • Snel kortademigheid bij inspanning;
  • Hoofdpijn;
  • Oorsuizen;
  • Bleekheid van gezicht en slijmvliezen (ogen en mond), dit is vaak pas bij de extremere gevallen van anemie.

Je hebt dus bloedarmoede als je te weinig hemoglobine aanmaakt en daardoor te weinig gezonde rode bloedcellen in je bloed hebt. Maar hoe ontstaat dit precies? Er zijn meerdere oorzaken mogelijk:

  • IJzertekort;
  • Tekort aan vitamine B12 of foliumzuur;
  • Een ziekte 92.

Veruit de meest voorkomende oorzaak is ijzertekort (ook wel ijzergebreksanemie). IJzer is nodig om hemoglobine aan te kunnen maken in het lichaam. Een tekort aan ijzer zorgt er logischerwijs voor dat er niet genoeg hemoglobine aangemaakt kan worden en dat zuurstof niet goed kan circuleren.

IJzertekort bij een vrouw kan ontstaan op verschillende manieren; op nummer 1 staat hevig bloedverlies tijdens de menstruatie (menorragie).

IJzertekort door hevige menstruaties

Bloedarmoede bij vrouwen komt het vaakst door hevig bloedverlies tijdens de menstruatie en/of lang ongesteld zijn. Je lichaam verliest dan meer ijzer/rode bloedcellen dan het kan aanmaken, waardoor je lichaam met een ijzertekort komt te zitten.

Vaak denken vrouwen helemaal niet aan hun menstruaties als oorzaak van bloedarmoede, omdat een menstruatiecyclus gezien wordt als iets natuurlijks. Het lichaam zal zelf wel reguleren hoeveel bloed het kwijt kan, toch? Bij een normale menstruatie is dat ook zo, maar er kan van alles aan de hand zijn waardoor je meer bloed verliest dan gezond is. Denk bijvoorbeeld aan een hormonale disbalans (door de overgang of een stoornis als PCOS), vleesboom (myoom), een poliep in de baarmoeder, endometriose, adenomyose, een stollingsstoornis, etc.

Mogelijke behandelopties hangen af van de oorzaak van het hevig menstrueel bloedverlies, maar in de meeste gevallen is er wel iets aan te doen zonder meteen de baarmoeder te moeten verwijderen.

Andere oorzaken voor ijzertekort bij vrouwen kunnen zijn: 92

  • Bloedverlies via maag of darmen (bijvoorbeeld door pijnstillers als ibuprofen en diclofenac of een ziekte van maag/darmen).
  • Acuut bloedverlies door operatie, bevalling of miskraam.
  • Zwangerschap (behoefte aan ijzer wordt groter).
  • Problemen met ijzeropname in darmen (zoals ziekte van Crohn of coeliakie).
  • Voedingspatroon (veganisten, mensen met zeer weinig eetlust, alcoholisten).

Hoe kom ik erachter of ik bloedarmoede heb?

De arts zal eerst kijken met wat voor persoon hij of zij te maken heeft voordat er onderzoeken worden uitgevoerd. Als je een vrouw bent en tussen de 15-50 jaar, dan zal de huisarts eerst vaststellen of je menorragie (hevig bloedverlies) hebt. Dit is namelijk de grootste veroorzaker van bloedarmoede bij die groep vrouwen. Door een reeks vragen te stellen wordt dat vaak al wel duidelijk.

Bijna altijd wordt je Hb waarde gemeten, aangezien dit een goede indicator is voor ijzertekort. Mogelijk wordt er ook gekeken naar de transferritinewaarde. Transferritine is een transporteiwit voor ijzer. Deze waarde zal verhoogd zijn bij tekort aan ijzer of een toegenomen behoefte aan ijzer 92. Daarnaast wordt je bloed vaak ook onderzocht op een tekort aan vitamine B12 of foliumzuur.

Voor vrouwen boven de 50 en vrouwen met, naast symptomen van bloedarmoede, maag- of darmklachten, zal er mogelijk maag- en/of darmonderzoek worden uitgevoerd.

Gebaseerd op de uitkomsten van het bloedonderzoek zal er overgegaan worden op behandeling. Welke behandeling er gekozen wordt hangt af van de oorzaak van de bloedarmoede; in het hoofdstuk hieronder focussen we op behandelopties voor anemie door ijzertekort.

Behandeling van bloedarmoede door ijzertekort

Bloedarmoede (anemie) door een te laag ijzergehalte kan op diverse manieren verholpen worden. Ligt het ijzertekort bijvoorbeeld aan een probleem met de opname van ijzer? Of komt het door lang ongesteld zijn en/of veel bloedverlies tijdens de menstruatie?

IJzertabletten of -drank

Dit is waarschijnlijk de bekendste behandeloptie voor ijzertekort: het ijzerniveau in het lichaam verhogen met supplementen. Als je wel gezond en voldoende eet en je hebt toch een gebrek aan ijzer, dan schrijft de arts vaak ijzerpillen voor. De arts bepaalt op basis van je bloedwaarden hoeveel je elke dag moet innemen.

IJzersupplementen kunnen wel bijwerkingen geven. Het gaat dan vooral om constipatie (verstopping), maagpijn en zwarte ontlasting. Als het ijzertekort door bloedverlies tijdens de ongesteldheid komt, dan is het verstandiger eerst de bron van het probleem aan te pakken: het bloeden zelf.

Hormoonspiraal of de pil

Mocht je last hebben van hevige menstruaties (veel bloedverlies en/of lang ongesteld), dan kan hormoontherapie een optie zijn. De hormoonspiraal en de anticonceptiepil kunnen beiden het bloedverlies verminderen 92, doordat ze het baarmoederslijmvlies dunner maken.

Een hormoonspiraal of de pil zijn natuurlijk geen opties als je nog zwanger wilt worden, aangezien het als voorbehoedsmiddel werkt. Ook kleven er bepaalde gezondheidsrisico’s aan het gebruik van hormoontherapie op de langere termijn, zoals een verhoogde kans op borst- en baarmoederkanker, trombose en hart- en vaatziekten 91. Naast de mogelijke gezondheidsrisico’s kan hormoontherapie ook bijwerkingen geven, zoals pijnlijke borsten, doorbraakbloedingen, hoofdpijn, verminderd libido en humeurigheid 27.

Medische ingreep, zoals NovaSure of MyoSure

Afhankelijk van de oorzaak van het ijzertekort kan er ook gekozen worden voor een medische ingreep. Als de bloedarmoede veroorzaakt wordt door hevig bloedverlies tijdens de menstruatie, dan wordt er gekeken wat de oorzaak van het vele bloeden is.

Komt het door een vleesboom (myoom) of poliep, dan is MyoSure wellicht een uitkomst. Tijdens een MyoSure-ingreep wordt de vleesboom of poliep weggehapt via de vagina.
Komt het bijvoorbeeld door een hormonale disbalans of een dikker baarmoederslijmvlies dan gemiddeld, dan kan er gekozen worden voor NovaSure. Bij NovaSure wordt door middel van radio-frequentie-energie het baarmoederslijmvlies verwijderd; dit gebeurt ook via de vagina. Hierdoor vermindert het bloeden of stopt het helemaal 32.

Beiden zijn korte ingrepen met een snel herstel, omdat er niet in de buikwand wordt gesneden. Na een Myosure-behandeling kun je nog kinderen krijgen, na een NovaSure-behandeling is dat niet het geval.

IJzerhoudende voeding

Heb je het idee dat je misschien niet gevarieerd genoeg eet? Of vind je het gewoon een fijn gevoel om preventief voldoende ijzer binnen te krijgen? Zeker als je veel bloed verliest als je ongesteld bent, als je veganist bent, als je zwanger bent, borstvoeding geeft, of als je een ziekte hebt is het een goed idee om extra van onderstaande voedingsproducten te eten.

IJzer komt in twee vormen voor in voeding: heemijzer en non-heemijzer. Heemijzer wordt het beste opgenomen van de twee en zit alleen in dierlijke producten 93. De volgende voedingsproducten bevatten relatief veel ijzer:

  • Vlees, vooral rood vlees.
  • Peulvruchten, zoals sojabonen, linzen en bruine bonen.
  • Donkergroene groenten, zoals spinazie, andijvie, postelein, paksoi, snijbiet.
  • Noten, zoals walnoten, cashewnoten en hazelnoten.
  • Zaden en pitten, zoals pompoenpitten en sesamzaad.
  • Brood en volkorenproducten.
  • Vis, zoals kabeljauw, haring, sardines.
  • Schaal- en schelpdieren, zoals garnalen, mosselen en oesters.
  • Gedroogd fruit, zoals abrikozen en vijgen.

Een extra hulpmiddel om je ijzeropname uit plantaardige bronnen te verbeteren is vitamine C 93. Drink bijvoorbeeld sinaasappelsap of eet een kiwi naast ijzerhoudende voeding.

Op zoek naar een gespecialiseerd ziekenhuis in de omgeving?