Hysterectomie
Baarmoederverwijdering

Hysterectomie

Zoek je informatie over een hysterectomie (baarmoederverwijdering)? Dan zit je op deze pagina goed.

Hier vind je het antwoord op allerlei vragen rondom het verwijderen van de baarmoeder. Hoe gaat een hysterectomie bijvoorbeeld in zijn werk? Is het een gevaarlijke ingreep? En hoe snel kun je bijvoorbeeld weer werken? Lees het hieronder!

Hevigbloedverlies

Wat is een hysterectomie?

Een hysterectomie is een rigoureuze, operatieve ingreep waarbij de gehele baarmoeder wordt verwijderd via de buik of vagina. Hierna stoppen je menstruaties en kun je niet meer zwanger worden. Soms wordt besloten om ook de eierstokken te verwijderen, hierdoor belandt een vrouw vaak vervroegd in de menopauze.

Wist je dat de officiële medische term voor baarmoederverwijdering ook wel uterusextirpatie is?

Tot het verwijderen van de baarmoeder wordt besloten als er geen andere oplossingen meer zijn. Bijvoorbeeld bij endometriose, tumoren, afwijkende cellen in de baarmoeder, myomen of vleesbomen, bekkenbodemproblemen en menstruatieproblemen als hevig bloedverlies 5.

Een baarmoederverwijdering wordt uitgevoerd onder volledige verdoving, bijvoorbeeld narcose of ruggenprik. Er is een ziekenhuisopname vereist, die één of meerdere nachten beslaat. De herstelperiode kan zo’n 4 á 8 weken duren. Een hysterectomie wordt doorgaans vergoed door de zorgverzekering.

Voordelen
  • Menstruatie stopt
  • Permanente oplossing
Nadelen
  • Ingrijpende operatie
  • Kans op complicaties
  • Kan menopauze vervroegen
  • Hormoonbehandeling is soms vereist

Waarom baarmoeder laten verwijderen?

Tot een hysterectomie wordt niet zomaar besloten, vanwege de ingrijpende aard van de behandeling en mogelijke complicaties. Bijna altijd is een ernstige klacht, ziekte of kwaadaardige aandoening de aanleiding voor een hysterectomie. Om die reden wordt een baarmoeder dus ook zelden zonder medische reden verwijderd.

Redenen voor het verwijderen van de baarmoeder kunnen bijvoorbeeld zijn:

  1. Kankercellen of -tumoren in de baarmoeder, baarmoederhals of eierstokken. Diverse soorten kanker kunnen er vaak voor zorgen dat de veiligste oplossing een (totale) hysterectomie is. Dit is vaak het geval als de kanker al in een vergevorderd stadium zit; vaak wordt dit uitgewezen door het resultaat van een uitstrijkje en verder lichamelijk onderzoek.
  2. Endometriose.Bij deze ziekte komt buiten de baarmoederholte weefsel voor wat op baarmoederslijmvlies líjkt. Dit weefsel kan voor chronische ontstekingen zorgen, bijvoorbeeld op het buikvlies of van organen in de buik. Ook kan het leiden tot verklevingen van eileiders en eierstokken 9.
  3. Adenomyose. Een vorm van endometriose waarbij er holtes met oud bloed ontstaan in de spierlaag van de baarmoeder. Hierdoor wordt de baarmoeder steeds groter 9. Als adenomyose wordt vastgesteld, worden er vaak eerst alternatieve behandelmethoden aangeboden. Denk bijvoorbeeld aan NovaSure en/of de Mirena-spiraal. Een hysterectomie is vaak een eindpunt als andere behandelingen geen uitkomst bieden.
  4. Verzakking van de baarmoeder. Dit wordt ook wel ‘descensus uteri’ genoemd. De baarmoeder verzakt hierbij doordat banden en ander weefsel, die de baarmoeder normaal gesproken op haar plek houden, verzwakken. Qua ernst varieert het van de baarmoederhals die in de vagina is gezakt tot het geheel uitstulpen van de baarmoeder uit de vagina 84.
  5. Vleesbomen in de baarmoeder. Vleesbomen, ook wel myomen, zijn goedaardige gezwellen die in of aan de baarmoederwand vastzitten. Vooral als ze erg groot worden kunnen ze vervelende klachten opleveren, zoals druk op andere organen, incontinentie en bloedverlies 5, 8 . MyoSure is vaak een goed alternatief voor een baarmoederverwijdering.
  6. PID (pelvic inflammatory disease). Vaak wordt deze ziekte veroorzaakt door de soa chlamydia. PID is een ontsteking aan het kleine bekken en veroorzaakt pijn en bloedverlies 5, 77.
  7. Ernstige menstruatieklachten, zoals hevig menstrueel bloedverlies (HMB). Als je last heb van abnormale menstruele bloedingen kan het laatste redmiddel een hysterectomie zijn 5. Maar eerst worden vaak minder invasieve ingrepen bekeken, zoals NovaSure. Ook bij PMS-klachten kan er gekeken worden naar een hysterectomie; het is vaak alleen zinvoller om de eierstokken te verwijderen (en eventueel de baarmoeder) als er voor die optie gekozen wordt.
  8. Defect bij litteken van keizersnede: er kan een zogeheten defect ontstaan bij het keizersnedelitteken, een holte, die kan zorgen voor continue spotting 5.

Hoe wordt een baarmoeder verwijderd?

Er zijn meerdere operatiemethodes waarmee de baarmoeder kan worden verwijderd. Welke methode gebruikt wordt, hangt vaak af van de grootte van de baarmoeder. Ze worden alle drie onder volledige verdoving uitgevoerd, met narcose of een ruggenprik.

  1. Vaginale hysterectomie. Bij deze methode worden de baarmoeder en baarmoedermond verwijderd via de vagina. Deze operatiemethode heeft vaak de voorkeur, omdat er geen zichtbare littekens overblijven en de herstelperiode korter is dan bij de overige methoden. Maar deze methode is niet altijd een optie. Het kan alleen als de baarmoeder niet te groot is, omdat de baarmoeder anders niet langs de schede (vagina) te verwijderen is 82.
  2. Laparoscopische hysterectomie (kijkoperatie). Bij een laparoscopische operatie, ofwel kijkbuisoperatie, wordt een aantal sneetjes in de buik gemaakt. Via die sneetjes wordt een kijkbuis (laparoscoop) ingebracht. De gynaecoloog kan de operatie dan volgen op een scherm. Tegenwoordig wordt hier ook vaak robotchirurgie bij ingezet. De baarmoeder wordt in stukjes via die kijkbuis of via de vagina verwijderd. De kans op infecties is dan kleiner dan bij de reguliere operatiemethode en ook de herstelperiode is in vergelijking korter. Ook de kans op blijvende littekens is kleiner 82.
  3. Abdominale hysterectomie (via de buik). Bij deze methode wordt de baarmoeder verwijderd via een snee in de buik, iets boven het schaambeen. Die horizontale snede is zo’n 15 cm lang en geeft dus een vrij groot litteken. Soms moet ook nog een verticale snede worden gemaakt, bijvoorbeeld als de baarmoeder groot is of als er baarmoederhalskanker is geconstateerd. Bij deze methode is de kans op complicaties het grootst en duurt de herstelperiode het langst 82.

Naast het verwijderen van de baarmoeder wordt er soms ook voor gekozen om ook bijbehorende adnexen te verwijderen. Adnexen zijn de lichaamsdelen die bij de baarmoeder horen, zoals de eierstokken en eileiders.

Verwijderen van baarmoederhals én baarmoeder

Meestal wordt niet alleen de baarmoeder, maar ook de baarmoederhals verwijderd. Er kan dan geen baarmoederhalskanker meer ontstaan, dus je hoeft ook geen uitstrijkjes meer te laten maken. Er is een kleine kans dat bij het verwijderen van de baarmoederhals de urineleiders beschadigd raken. Als je de baarmoederhals laat zitten, is het mogelijk dat je nog steeds wat bloedverlies ervaart op de momenten dat je normaal ongesteld zou worden. Dat komt doordat er baarmoederslijmvlies in de baarmoederhals aanwezig blijft.

Verwijderen van eierstokken én baarmoeder

Bij een hysterectomie worden soms ook de eierstokken verwijderd. De kans op kanker wordt dan aanzienlijk kleiner. Het nadeel is dat daardoor ook de hormoonhuishouding verandert. Je komt meteen in de overgang en krijgt dus ook de bijbehorende overgangsverschijnselen als opvliegers, vaginale droogheid, duizeligheid en nachtelijk zweten. In het verlengde hiervan kun je ook een hysterectomie met een BSO laten doen. BSO is een afkorting voor de medische term bilaterale salpingo-ovariëctomie. Hierbij worden naast de eierstokken ook de eileiders verwijderd.

Mogelijke complicaties en gevolgen hysterectomie

Zoals eerder genoemd is een baarmoederverwijdering een zware ingreep. Een groot en belangrijk deel van je lichaam wordt immers verwijderd. Helaas bestaan er, zoals bij elke chirurgische ingreep, een aantal complicaties of bijwerkingen die tijdens of na een hysterectomie kunnen optreden.

Deze complicaties bestaan bijvoorbeeld uit verwondingen aan de blaas, urineleider, darmen, rectum, anus en aan de zenuwen. Ook kan het leiden tot problemen bij de seks (pijn of juist minder of geen gevoel) of incontinentie 83. Tijdens de operatie zelf kan er bloedverlies optreden, waardoor een bloedtransfusie nodig is.

Gevolgen hysterectomie korte termijn

  • Afscheiding. Direct na de ingreep is het normaal dat je last hebt van bloederige afscheiding. Dit duurt vaak enkele dagen tot een paar weken en is niet meteen reden tot zorgen.
  • Nabloeding. Er kan een nabloeding ontstaan in de vagina. Dit kan in principe geen kwaad, maar het zal het herstel wel wat vertragen.
  • Tijdelijke incontinentie. Omdat de blaas tijdens de ingreep van de baarmoeder wordt losgemaakt, ontstaan er nog wel eens problemen bij het plassen. Dit resulteert bijvoorbeeld in moeite met het ophouden van plas (incontinentie). Gelukkig gaan deze plasklachten vaak vanzelf weer over.
  • Vermoeidheid. Je kunt na de ingreep snel moe zijn of minder snel herstellen dan je dacht. Het is belangrijk niet nodeloos door te gaan en toch te blijven proberen. Het lichaam heeft voldoende tijd nodig voor herstel en de moeheid zal dan ook een tijd lang aanhouden. Het beste is om rust te nemen.

Gevolgen hysterectomie lange termijn

  • Nooit meer ongesteld. Een logisch gevolg van een baarmoederverwijdering is dat je niet meer zal menstrueren. Ook kun je hierna dus niet meer zwanger worden. Zoals eerder vermeld bestaat er wel een kans dat je nog wat bloedverlies hebt als de baarmoederhals intact blijft.
  • Overgangsklachten. Bij een totale baarmoederverwijdering, incl. verwijdering van eierstokken, kom je meteen in de overgang. Maar ook bij een reguliere baarmoederverwijdering kun je na de ingreep last krijgen van overgangsklachten. Deze klachten bestaan bijvoorbeeld uit het krijgen van opvliegers.
  • Seks wordt anders ervaren. Een baarmoederverwijdering kan zowel een positief effect als een negatief effect op je seksuele beleving hebben. Sommige vrouwen ervaren minder pijn bij het vrijen, maar het komt ook voor dat je juist minder zin hebt in seks. Ook kun je een verminderde gevoeligheid ervaren in en rondom je vagina.
  • Emotionele impact. Niet alleen fysiek doet een baarmoederverwijdering veel met je. De emotionele impact die deze ingreep kan hebben moet niet onderschat worden. Een baarmoeder is vaak sterk verbonden met het vrouw zijn, dus als deze verwijderd wordt kan een vrouw zich ‘minder vrouw’ gaan voelen. Dit gaat vaak gepaard met een soort rouwproces, zeker als er nog sprake was van een kinderwens.

Wel of geen hysterectomie?

Een hysterectomie is onomkeerbaar. Voor sommige aandoeningen is de enige behandeloptie een baarmoederverwijdering, dus dan valt er weinig te kiezen. Maar bij goedaardige aandoeningen is het daarom extra belangrijk om de voor- en nadelen van een hysterectomie goed op een rij te zetten voor er een besluit wordt genomen. Er zijn vaak namelijk ook alternatieven qua behandeling, die een minder grote impact hebben op je leven en een korter herstel kennen.

Alternatief bij hevig bloedverlies

Bij hevig bloedverlies wordt het liefst een andere route gekozen dan een hysterectomie. Hoewel het verwijderen van de baarmoeder gegarandeerd helpt bij het stoppen van het bloedverlies is het natuurlijk ook een erg zware ingreep met een lange herstelperiode en mogelijk ernstige complicaties 5. NovaSure is een voorbeeld van endometriumablatie, waarbij het baarmoederslijmvlies verwijderd wordt. Dit is een minder ingrijpende operatieve ingreep, die poliklinisch kan worden uitgevoerd. Lees in deze blog meer over de verschillen tussen een baarmoederverwijdering en NovaSure.

Alternatief bij vleesbomen (myomen)

Vleesbomen kunnen vaak hysteroscopisch verwijderd worden, zeker bij een doorsnede tot 4 cm. Hierbij is het wel van belang wáár de vleesboom precies zit. Een behandeling met een hysteroscoop is alleen mogelijk als de vleesbomen aan de binnenzijde van de baarmoeder zitten (ook wel submuceuze myomen genoemd). MyoSure is een behandeling waarbij myomen (of poliepen) verwijderd worden door ze weg te schrapen. Vaak duurt zo’n behandeling niet lang, gemiddeld zo’n 10 minuten 50.

Een laparoscopische of laparotomische verwijdering van myomen is vaak de voorkeursbehandeling voor vrouwen die nog een kinderwens hebben met grotere of dieper gelegen myomen.
Mocht er geen kinderwens meer zijn, dan kan er ook worden gekozen voor embolisatie van de twee hoofdslagaders die de baarmoeder van bloed voorzien 5.

Herstel na hysterectomie

Kies je voor een hysterectomie? Dan is het van tevoren goed om te weten hoe het herstel na de ingreep verloopt. Hieronder een paar ‘regels’ en tips voor het herstel na een baarmoederverwijdering:

  1. Geen (zware) lichamelijke activiteiten. Na deze ingrijpende operatie is het belangrijk dat je het een tijd lang rustig aandoet. Vaak wordt er geadviseerd om niet te zwaar te tillen enkele weken na de operatie en geen zwaar huishoudelijk werk te doen, zodat er geen onnodige druk op de wond komt te staan.
  2. Ziekteverlof van werk. Ook kan het zijn dat je ziekteverlof op moet nemen van je werk, omdat je lichamelijk niet veel kunt of je je de eerste weken niet zo lekker voelt. Hoe lang je niet kunt werken is voor elke vrouw weer anders, maar zeker als je een lichamelijk zware baan hebt, moet je rekenen op meer dan een maand ziekteverlof.
  3. Niet meteen weer autorijden. Autorijden wordt in de week na de operatie regelmatig afgeraden, omdat je reactievermogen nog een tijdje verminderd kan zijn na de ingreep. Voordat je weer gaat autorijden moet je dus goed nagaan bij jezelf of je alert genoeg bent.
  4. Douchen wel, baden niet. Douchen mag vaak wel, om de wond schoon te houden. Maar baden juist vaak weer niet! Overleg dit dus zeker met je arts van tevoren.
  5. Geen seks of tampons. Na een baarmoederverwijdering wordt ook vaak geadviseerd om de eerste weken na de operatie geen seks te hebben en geen tampons te gebruiken om eventueel bloedverlies op te vangen. Het litteken aan de bovenkant van de schede moet namelijk goed kunnen genezen.
  6. Bij klachten naar ziekenhuis. Krijg je na de ingreep last van buikpijn, koorts of verlies je helderrood bloed? Neem dan meteen contact op met je ziekenhuis.

Dr Peggy Geomini over diverse oplossingen voor hevige menstruaties

Kenmerken
Oorzaak Baarmoederklachten
Tijdsduur Vaginaal circa 1 uur, Kijkbuisoperatie circa 2 uur
Wordt het vergoed? Ja
Revalidatie 4-8 weken

Stappenplan voor behandeling

1. Huisarts
2. Gynaecoloog
3. Ingreep
Huisarts
Stap 1:Huisarts

Samen met de huisarts wordt bepaald in hoeverre hevig bloedverlies je leven beïnvloedt en welke behandelmethoden mogelijk zijn. De huisarts verwijst door naar de gynaecoloog.

Gynaecoloog
Stap 2:Gynaecoloog

De gynaecoloog doet diagnostische testen om uit te vinden wat de oorzaak is van het hevig bloedverlies. Als geen andere behandelopties mogelijk zijn, wordt besloten tot hysterectomie.

Ingreep
Stap 3:Ingreep

Een hysterectomie (verwijdering van de baarmoeder) is een zware operatieve ingreep, waarvoor een ziekenhuisopname nodig is. Het herstel kan 6 weken of langer duren.

Veelgestelde vragen over Hysterectomie

Kom je in de overgang na een hysterectomie?

Als alleen de baarmoeder wordt verwijderd kom je niet automatisch in de overgang. Wanneer óók de eierstokken worden verwijderd (via een afzonderlijke chirurgische ingreep, die soms gelijktijdig met de baarmoederverwijdering wordt uitgevoerd), zal de vrouw overgangsverschijnselen krijgen, zoals opvliegers, vaginale droogheid, duizeligheid en nachtelijk zweten.

Wanneer kun je weer autorijden of werken na een hysterectomie?

Autorijden wordt in de week na de operatie vaak afgeraden, omdat je reactievermogen nog een tijdje verminderd kan zijn na de ingreep. Voordat je weer gaat autorijden moet je dus goed nagaan bij jezelf of je alert genoeg bent. Aangezien het herstel voor dagelijkse activiteiten minstens zo’n vier weken duurt moet je er ook vanuit gaan dat je een tijdje ziekteverlof moet opnemen. Dit geldt zeker als je een lichamelijk zware baan hebt.

Hoe lang duurt het herstel na een hysterectomie?

Het herstel kan zes weken of langer duren. Over het algemeen kunnen dagelijkse activiteiten na vier á acht weken worden hervat en seksuele activiteiten na zes á acht weken.

Ervaring
Bereid je voor

Aarzel je om naar de huisarts te gaan? Bekijk hier wat je precies kan verwachten en hoe je je kunt voorbereiden. Vul de vragenlijst in en download het menstruatieschema.

Hoe bereid ik mij voor?
Op zoek naar een gespecialiseerd ziekenhuis in de omgeving?