Menstruatiepijn

Samengevat:
  • Menstruatiepijn voelt als krampen en/of een dof, zeurige gevoel in de onderbuik. Soms straalt het ook uit naar de rug, bovenbenen en heupen.
  • Een pijnlijke menstruatie gaat vaak samen met hevig bloedverlies.
  • De pijn wordt meestal veroorzaakt door spiertrekkingen van de baarmoeder, maar kan bijvoorbeeld ook door cysten, vleesbomen, endometriose of PID (ontsteking aan het kleine bekken) komen.
  • Menstruatiepijn is te verlichten door het slikken van NSAIDs (ibuprofen, naproxen, diclofenac), hormoontherapie (zoals de spiraal) of een ingreep zoals MyoSure.
  • Natuurlijke alternatieven om de pijn te verlichten zijn bijvoorbeeld een warm bad of kruik, een massage of ontspanningsoefeningen.
Hevigbloedverlies

Wat is menstruatiepijn?

Menstruatiepijn is pijn die vaak al vóór het begin van je ongesteldheid begint, een voorbode van een beginnende menstruatie, en tijdens je menstruatie aanhoudt. De pijn kan een paar uur duren, maar ook tot wel drie dagen aanhouden 70.

Menstruatiepijn voelt als krampen en/of een dof, zeurderig gevoel in de onderbuik, de intensiteit varieert van mild tot zeer fel. De pijn kan uitstralen naar de bovenbenen, heupen en onderkant van de rug. Bij sommige vrouwen is het een aanhoudende pijn, bij anderen komt en gaat de pijn in golven. Soms is de pijn zo hevig dat vrouwen niet naar school of werk kunnen of hun sociale leven moeten stilleggen 2, 3, 4.

Een pijnlijke menstruatie gaat vaak samen met hevig menstrueel bloedverlies 5. Ook wordt er vaak melding gemaakt van klachten als hoofdpijn, spierpijn, misselijkheid en overgeven.

Vooral bij jonge vrouwen komt menstruatiepijn veel voor: ongeveer 60 tot 80% tussen de 12 en 24 jaar heeft er last van. Vanaf 30 á 35 jaar oud vermindert het aantal vrouwen dat last heeft van pijn tijdens de ongesteldheid 69, 70. Toch kun je tijdens de overgang ook menstruatiepijn ervaren, met of zonder bloedverlies. Dit valt te wijten aan alle hormonale veranderingen die een vrouwenlichaam doormaakt tijdens de menopauze. Ook hevige of langdurige menstruaties en stolsels kunnen wijzen op (het begin van) de overgang. Lees hier meer over hoe de menstruatie precies verloopt tijdens de overgang.

Hoe ontstaat pijn tijdens de menstruatie?

Pijn tijdens de menstruatie wordt veroorzaakt door baarmoederslijmvlies wat afgestoten wordt als een eicel niet bevrucht raakt. Het baarmoederslijmvlies is dan niet meer nodig en wordt door middel van samentrekkingen van de baarmoederspier afgevoerd. Dit kan zorgen voor menstruatiepijn.

Je kunt ook last hebben van meer dan ‘normale’ menstruatiepijn; dit wordt aangeduid door de medische term dysmenorroe. Een heftigere menstruatiepijn kan door een biologisch verschijnsel komen, primaire dysmenorroe, of door een onderliggende ziekte of aandoening, secundaire dysmenorroe 70.

Primaire dysmenorroe: hogere concentratie prostaglandinen

Je kunt menstruatiepijn hebben zonder onderliggend ziektebeeld, dat noemt men ook wel primaire dysmenorroe. De pijn wordt dan niet veroorzaakt door een ziekte die je hebt, maar waarschijnlijk door prostaglandinen.

Prostaglandinen zijn hormoonachtige stoffen en onderzoek heeft uitgewezen dat deze stoffen een grote rol spelen bij menstruatiepijn. Het baarmoederslijmvlies vertoont bij sommige vrouwen een verhoogde productie van prostaglandinen en hierdoor trekt de baarmoeder sterker samen. Deze samentrekkingen lijken veel op weeën en zorgen tijdelijk voor een verminderde zuurstof- en bloedtoevoer in de baarmoeder. Dit zou dan weer de pijn veroorzaken 71, 72.

Secundaire dysmenorroe: pijn door onderliggende aandoening

Een andere reden is dat je een ziekte hebt die de menstruatiepijn veroorzaakt, dit noemt men secundaire dysmenorroe. Voorbeelden hiervan zijn cysten, vleesbomen in de baarmoeder, endometriose en een ontsteking aan het kleine bekken (PID of ‘pelvic inflammatory disease’). Hierbij veroorzaakt de aandoening de pijn die wordt gevoeld tijdens de ongesteldheid.

Menstruatiepijn verlichten

Er zijn meerdere mogelijkheden om menstruatiepijn te verminderen: medicatie, hormoontherapie, operatief of natuurlijk.

Medicatie

NSAID’s, ook wel Non Steroidal Anti Inflammatory Drugs, zijn ontstekingsremmende middelen die bij veel soorten pijn worden gebruikt. Bekende voorbeelden zijn ibuprofen, naproxen en diclofenac. Vooral bij menstruatiepijn zonder onderliggende ziekte (primaire dysmenorroe) werken NSAID’s goed. Belangrijk is wel dat je meteen vanaf aanvang van de klachten begint met het slikken van een NSAID. Als je wacht met innemen tot de klachten erger worden is de pijnstillende werking minder 73.

Het nadeel van NSAID’s is dat niet iedereen ze zomaar mag slikken. Ze kunnen bijvoorbeeld de maag of darmen beschadigen. Als je maag-, darm-, hart-, vaat- of nierproblemen hebt moet je eerst met je huisarts of apotheker overleggen voordat je NSAID’s mag slikken. Ook als je al andere medicatie gebruikt is het zeer aan te raden om eerst te overleggen met een arts of apotheker.

Mag je of wil je geen NSAID’s nemen? Paracetamol is in sommige gevallen ook werkzaam 70. Raadpleeg voor een juiste dosering de bijsluiter, je apotheker of je arts.

Hormoontherapie

Hormoontherapie wordt vaak voorgeschreven door artsen, omdat het een relatief snelle en makkelijke manier is om menstruatiepijn te verlichten. Voorheen werd de anticonceptiepil vaak gebruikt, nu is het vaak de hormoonspiraal die wordt ingezet.

Door de hormonen in de pil en spiraal wordt de ovulatie bij een vrouw onderdrukt. Hierdoor worden er minder prostaglandinestofjes aangemaakt in de baarmoeder en zou je dus minder pijn moeten ervaren (Zie ook ‘Hoe ontstaat pijn tijdens de menstruatie?’) 70. Ook de hoeveelheid bloedverlies tijdens de menstruatie vermindert hierdoor 52.

Nadeel van hormoontherapie is dat lang niet alle vrouwen hormonen willen of kunnen gebruiken. Als je bijvoorbeeld zwanger wilt worden is dit geen optie, aangezien je zonder ovulatie geen eitje hebt dat bevrucht kan worden. Ook moet je de pil of spiraal langdurig gebruiken, bij stoppen komt de menstruatie en de pijn terug.

Operatieve ingreep

Operaties klinken eng, maar er bestaan (simpele) ingrepen die menstruatiepijn kunnen verhelpen.

Als een aandoening, zoals endometriose of vleesbomen in de baarmoeder, menstruatiepijn veroorzaakt (secundaire dysmenorroe), wordt je eerst behandeld voor die specifieke aandoening. Hierdoor wordt de bron van de pijn aangepakt. Het ligt aan de ziekte welke behandeling wordt gekozen; bij vleesbomen kan dat bijvoorbeeld MyoSure zijn en bij endometriose een zwaardere ingreep als een baarmoederverwijdering. Dit bespreek je samen met de arts.

Benieuwd welke ziekenhuizen de MyoSure-behandeling uitvoeren? Bekijk dan de kaart op Zoek een Ziekenhuis.

Natuurlijk alternatief

Wil je géén van de medische opties? Eén van de bekendste manieren om pijn te verlichten tijdens de menstruatie is het gebruik van warmte. Een warm bad, een kruik 69, warmtepleisters: het zijn allemaal manieren om met warmte de spieren te ontspannen.

Het kan ook helpen om een glas thee te drinken, zoals kamillethee, omdat het warme gevoel helpt te ontspannen. Gemberthee is misschien nog een betere optie, aangezien uit onderzoek onder 150 vrouwen bleek dat het even effectief was als ibuprofen 74. Een massage op de onderrug zou ook kunnen helpen: de warme wrijving ontspant de spieren.

Naast een massage kun je zelf ook proberen fysiek bezig te gaan door oefeningen en/of yoga te gebruiken als pijnstiller. Er zijn diverse houdingen en oefeningen geschikt om de spieren in de onderrug en buik te ontspannen, bijvoorbeeld de hol-bol oefening (in yoga de cat-cow pose genoemd). Hierbij sta je op handen en knieën op een matje en maak je de rug eerst bol, dit houdt je een paar seconden vast. Daarna maak je rustig de rug hol en ook dit houdt je enkele seconden vast. De bedoeling is om dit een tijdje te doen, totdat je merkt dat het verlichting geeft.

Voor veel natuurlijke alternatieven is er geen wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd om aan te tonen dat het daadwerkelijk helpt. Voor een pijnlijke menstruatie is er bijvoorbeeld wel onderzoek gedaan naar het gebruik van thiamine, vitamine E, magnesium en visolie, maar uit deze onderzoeken kwamen geen duidelijk positieve resultaten naar voren 69. Hetzelfde geldt voor acupunctuur.

Wanneer naar de dokter met menstruatiepijn?

Soms is de buikkramp zo hevig dat een pijnstiller niet meer volstaat en je in je dagelijkse activiteiten wordt beperkt. Of je ontwikkelt plotseling hevige menstruatiepijn die je eerst niet had. Dan is het tijd om actie te ondernemen, want je hoeft deze pijn niet te accepteren als ‘normaal’. Bovendien kan pijn tijdens de menstruatie ook een teken van een onderliggende aandoening zijn, die onbehandeld alleen maar erger wordt. Neem dan contact op met je huisarts of gynaecoloog.

Als je niet goed weet waar je moet beginnen tijdens het gesprek kun je je eerst voorbereiden door een menstruatiedagboek bij te houden of een vragenlijst in te vullen. Dit geeft de huisarts een completer beeld van je klachten en zorgt ervoor dat jij helder weet wat je wilt vertellen.

Op zoek naar een gespecialiseerd ziekenhuis in de omgeving?