De invloed van PCOS op je menstruatie

PCOS staat voor polycysteus-ovariumsyndroom. Het is een aandoening waarbij door een verstoring in de hormoonbalans de eierstokken niet naar behoren werken. Dit kan tot allerlei klachten leiden. Het belangrijkste symptoom van PCOS is een onregelmatige of zelfs uitblijvende menstruatie. Minder bekend is dat PCOS ook tot langdurige en/of hevige menstruaties kan leiden. Geschat wordt dat 5 tot 10% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd PCOS heeft (1).

PCOS: meerdere follikels in de eierstokken

Letterlijk betekent polycysteus-ovariumsyndroom dat er meerdere (poly) follikels (cystes) voorkomen in de eierstokken (ovaria). Normaal gesproken komen na elke menstruatie enkele follikels tot ontwikkeling en groeit één van deze eiblaasjes verder uit. Totdat halverwege de menstruatiecyclus de eisprong (ovulatie) plaatsvindt en de eicel afdaalt richting baarmoeder. Bij vrouwen met PCOS is dit rijpingsproces verstoord. De eierstokken bevatten daardoor meerdere onderontwikkelde follikels (ook wel cysten genoemd) en zitten dus vol kleine met vocht gevulde blaasjes. Polycysteuze eierstokken zijn daardoor iets groter dan normale eierstokken.

Hevige bloedingen door eisprongloze ‘menstruaties’

Doordat het rijpingsproces van de eiblaasjes minder goed werkt, hapert de eisprong. Preciezer: bij oligo-ovulatie is de eisprong onregelmatig, bij anovulatie ontbreekt de eisprong helemaal (2). Is er geen ovulatie, dan volgt ook geen menstruatie. Vandaar dat de belangrijkste PCOS-klacht een onregelmatige menstruatiecyclus is. Hevig menstrueel bloedverlies (menorragie) kan ook een symptoom zijn van PCOS. Als er geen eisprong is, wordt namelijk ook geen progesteron aangemaakt. Dat kan weer leiden tot eisprongloze ‘menstruaties’. Het baarmoederslijmvlies blijft zich dan opbouwen totdat het lichaam dit niet langer vast kan houden, met als gevolg een lange, hevige en vaak ook pijnlijke menstruatie. Om het nog ingewikkelder te maken: er zijn ook vrouwen met PCOS die wél een regelmatige cyclus hebben.

Meer mannelijke hormonen

Hoe PCOS precies ontstaat, is niet bekend. Erfelijkheid speelt mee, aangezien het syndroom tweemaal zo vaak voorkomt bij een-eiige tweelingen als bij twee-eiige tweelingen. Waarschijnlijk zijn er verschillende oorzaken en spelen meerdere hormonen een rol (3).

Vrouwen met PCOS hebben vaak verhoogde waarden van testosteron en andere androgenen (mannelijke hormonen) in hun bloed. Ook hebben zij vaak een verhoogde LH-waarde (LH staat voor luteïniserend hormoon, het hormoon dat de eisprong opwekt), gecombineerd met een normale of verlaagde FSH-waarde (FSH staat voor follikel stimulerend hormoon; het signaalstofje dat de rijping van de eiblaasjes stimuleert). Dit heeft weer te maken met het feit dat de eierstokken te veel androgenen produceren. Kortom: bij dit syndroom is de hormoonbalans in het lichaam flink verstoord.

Symptomen & oplossingen

PCOS uit zich op allerlei manieren. Natuurlijk zijn er gemene delers. Veelvoorkomende symptomen zijn een teveel aan lichaamsbeharing (vaak in een mannelijk patroon), kaalheid, overgewicht, acne en een vette huid. Een minder frequente of uitblijvende eisprong, vermindert uiteraard ook de zwangerschapskans. Een verminderde vruchtbaarheid door anovulatie is in de meeste gevallen te wijten aan PCOS (4). Ook wordt het syndroom aan insulineresistentie en diabetes gelinkt.

Voor PCOS bestaat helaas geen remedie. Wel kun je wat tegen sommige klachten doen. Zo kan een verandering van voedingspatroon en aanpassing van de levensstijl helpen bij het afvallen – wat een gunstig effect heeft op de cyclus – en kan medicatie puistjes, een vette huid en overbeharing verminderen. Meestal is het mogelijk met medicijnen een eisprong op te wekken. Dit geeft alleen geen garantie op een succesvolle zwangerschap (2).

De diagnose PCOS

Tegenwoordig wordt PCOS vastgesteld volgens de zogenaamde Rotterdam criteria. Deze zijn: een verminderde of ontbrekende eisprong (oligo-ovulatie of anovulatie dus), hyperandrogenisme (te veel aan lichaamsbeharing, acne, kaalheid en/of een te hoog testosterongehalte) en polycysteuze eierstokken (met meer dan 12 cystes per eierstok) (5). Heb je minimaal twee van deze drie kenmerken, dan is de diagnose PCOS.

Heb je last van onregelmatige en/of juist zeer hevige menstruaties en vermoed je dat dit door PCOS komt? Maak dan zeker een afspraak met de huisarts en vraag om een doorverwijzing naar de gynaecoloog.

Bronnen:

(1) Stichting PCOS Nederland (bezocht op 13-2-2020). https://www.stichtingpcos.nl/.
(2) Janneke A. Burgers et al,  Oligoovulatory and Anovulatory Cycles in Women with Polycystic Ovary Syndrome (PCOS): What’s the Difference? J Clin Endocrinol Metab. 2010 Dec;95(12):E485-9. doi: 10.1210/jc.2009-2717. Epub 2010 Sep 15. 
(3) Elfering et al. NHG-werkgroep Amenorroe. NHG-Standaard Amenorroe (derde herziening), www.nhg.org/standaarden.
(4) Stephen Franks et al, Follicle dynamics and anovulation in polycystic ovary syndrome, Hum Reprod Update. Jul-Aug 2008;14(4):367–378. doi: 10.1093/humupd/dmn015. Epub 2008 May 22. .
(5) The Rotterdam ESHRE/ASRM-sponsored PCOS consensus workshop group, Revised 2003 consensus on diagnostic criteria and long-term health risks related to polycystic ovary syndrome (PCOS), Hum Reprod. 2004 Jan;19(1):41-7. doi: 10.1093/humrep/deh098.

WEB-01339-NLD-NL Rev.001.